Буряад орон тухай

Буряад Республика Ази тyбиин дунда, Зyyн Сибириин ой майлата дайда болон Монголой yргэн талын хоорондо оршодог. Ниислэл Улаан-Удэ хото 1666 ондо бии болоо. Республикада 6 хото, хотын тyхэлтэй 29 тосхон, 615 сэлеэн hууринууд бии. Тyмэр харгыгаар Yлаан-Yдэhoo Москва хyрэтэр 5519 км, Номгон далай хyрэтэр 3500 км болодог. Сагай эрилтэдэ хyрэмooр аэропорт ба Буряад Республикын дэбисхэр дээгyyр гарадаг Транссибириин тyмэр харгы гансашье ороной бyхы нютаг можонуудтай болон европын оронуудтай бэшэ, мyн Зyyн-Урда Азиин оронуудтай харилсаанай зам бии болгоно.
Буряад ороной дэбисхэр 351,4 мянг.кв.км талмайтай болодог, Байгал далайе зyyн урда тээhээнь хyреэлдэг. Энэ yзэсхэлэн далайн эрьеын 3/4 хуби Буряад орондо хyртэдэг. Байгал далайда онсо илгаатай ургамал болон амитад бии. 2500 янзын амитад болон загаhад, тэдэнэй 250-нь гансал Байгал далайда болон тэрэниие тойроhон газар дээрэ ушардаг. Нютагай сагай уларил эгсэ-континентальна гэжэ тоологдодог. Республикын урда зyгooр Монгол оронтой хилэ зурыдаг. Зyyн тээhээ Шэтын областьтой, баруун тээхи хилын багашаг зайда Туватай хилэтэй.
Эгсэ-континентальна уларилтай, Ази тyбиин дундахи уула майлатай газарта, хyйтэн yбэл ба халуун зун болодог. Хуурай агаартай хадаа yбэлэй хyйтэниие бараг тэсэхээр байдаг. Зунай халуун yдэрэй тэндэ шанга болодог, гэбэшье yдэшэ yглooндoo hэрюун зохид байдаг. Намарынь ута, Байгал далайн уhанай хyрэтэр, энэ yедэ Буряад орондо агаарай температура ороной европодохи нютагуудhаа дээшэ байхаяа hанадаг. Сибириин хабар март hарын hyyл багаар мэдэгдэдэг, апрелиин hyyл багаар тyрyyшын ногоон бултайдаг.
Буряад Республика Азиин Номгон далай шадархи оронуудтай Россин Федерациин харилсаануудые тогтооходо зохид hуури эзэлнэ.

Москва-Кизил н хоорондын агаарын тээвэр сэргэлээ

Бүтэн хоёр жилийн турш завсарласаны дараа Тува дахин ОХУлсын нийслэл Москватай агаараар холбогдох боллоо. 2007 оны 11р сарын 4ний 23.50 с Москвагаас хөөрсөн онгоц дараагийн өдрөө Тувад орон нутгийн цагаар үд дунд газарджээ. Ийнхүү 2 жилийн турш тасалдсан үйлчилгээг сэргээснийг тохиолдуулж Уръянхай-Тува Улсын ерөнхий сайд Шолбан Хар-Оол, нислэгийн багийнхныг Кизилын онгоцны буудал дээр баглаа цэцэгсийн хамтаар угтжээ. "Гадагш харилцах боломж бол Тувагийн хувьд туйлын чухал билээ. Бид зорчих тээврийн тогтолцоогоо дээшлүүлэх зорилт тавиад байгаа бөгөөд үүнийгээ аажмаар биелүүлж байна" хэмээн ноён Хар-Оол сэтгүүлчдэд ярилцлага өгөхдөө онцлон тэмдэглэжээ.

Хоёр хотын хоорондох нислэг нь замдаа Башкирын нийслэл Уфа хотыг дайрч байх ба долоо хоногтоо 2 удаа буюу Лхагва, Ням гарагуудад Москвагаас нисч байх юм байна. Тасалбарын үнэ 7500 рублиэс (300 ам.доллар) 12500 рублийн (500 ам.доллар) хооронд хэлбэлзэж байгаа ажээ. Дашрамд хэлэхэд энэ өдрөөс эхлэн Кизил-Красноярск хотуудын хооронд өдөр бүр нислэг хийгдэж байхаар боллоо. Өөрөөр хэлвэл та өглөөний 8.00 д Сибирийн нийслэлийг зорихоор гарсан бол оройн 19.20 д гэртээ Кизилд ирсэн байх нь ээ.

Bogdyn

Өнөөгийн аль ч улс оронд ихэд олзуурхан тэмдэглэдэг баяр нь тусгаар тогтнолын өдөр билээ. Одоо дэлхий дээр оршин буй ихэнх улс гүрэн гадны колони, протектрат, эзэмшилд байсан түүхтэй учир эх орон нь дахин тусгаар тогтносон өдрийг ихэд бэлэгшээн тэмдэглэдэг юм. Монгол улс 1911 оны 12-р сарын 29-нд Манж Хятадын вассаль эрхшээлээс салан тусгаар улсаа тунхаглан зарласан юм. Социализмын үед энэ ойг үл ойшоохоор барахгүй бараг л феодлын баяр шахам юм ярьдаг байв. Харин саяхан Ерөнхийлөгчийн санаачлагаар энэ өдрийг албан ёсны баяр болгохоор шийдсэн нь юутай сайн. 2011 онд Монгол улсын тусгаар тогтнолын 100 жилийн ой болно. Монгол улсын 800 жилийн ойг өргөнөөр тэмдэглэсний нэгэн адил хэдэн жилийн дараа энэ тэмдэглэлт ойд ач холбогдол өгвөл ядахнаа л биднийг басамжлагчдад томхон цохилт болох учиртай юмсан.

Тулгар төрийн ойгоо эртний уламжлалт төртэй улс орнууд сүр дуулиантай тэмдэглэдэг. Сталинийг амьд байх үед Орос улсын 1000 жилийн ойг тэмдэглэж байлаа. Ираны шах Пахлави Персийн 2500 жилийн ойг ёслол төгөлдөр тэмдэглэж байсан. Славяны ууган гүрэн болох Болгар тулгар төрийнхөө 1300 жилийн ойг ч сайхан тэмдэглэсэн. Тун эртний асуудал болохоор огноог яг олно гэж байхгүй, гэхдээ он нь барагцаагаар олддог бололтой.

Хятадууд 1912 оны Цинхайн хувьсгалын дараа эртний домгийн хаан Хуандийн төрийн 4609 жилийн ойг тэмдэглэсэн удаатай. Гэвч энэ бол барагцаалсан домог болохоос зуу зуун жилээр алдсан ч байж болох талтай дэндүү эртний улбаа ажгуу. Улс гүрнүүд өөрийн түүхээ улам урагшлуулж тоолох хандлага сүүлийн үед их ажиглагдах боллоо. Хэрэв солонгосчуудын саяхнаас ярих болсонд үнэмших юм бол тэдний тулгар төрийн түүх бараг л 4 мянган жилийн намтартай бололтой.

Эх сурвалжид дурьдсанаар нүүдэлчдийн анхны тулгар төр Хүннү улс МЭӨ 209 онд байгуулагджээ. Ингэхээр энэ он бол манай тулгар төр үүссэний 2216 жилийн ой болж таарлаа. Ингэхээр 2011 онд тулгар төрийн 2220 жил, тусгаар тогтнолын 100 жилийн ойг давхардуулан ёслол төгөлдөр тэмдэглэж болж байна. Бид эртний түүхт ард түмэн. Энэ бол бидний нэгэн бахархал. Зүй ёсны бахархал бол эрүүл үзэгдэл. Харин Чингис хаан ажил олгогч, цалин тавигч юм шигээр өөрийнхөө өвөө гэж мэтгэн хөдөлмөр хийлгүй амьдрах гэж улайрах нь аль хэр оновчтой юм бол.

Наадам тэмдэглэдэг болоод магадгүй хэдэн мянган жил болсон байх. Зуны дэлгэр цагт болдог үндэсний наадам харин цагаасаа хамаараад янз бүр нэртэй байлаа. Нууц товчоо-нд ч наадам болсон тухай бичсэн нь бий. 1640 онд Занабазарыг анхдугаар Богдоор тодруулахад түүнд Даншиг өргөн наадам зохиожээ. Дан шүг гэдэг нь бат орших гэсэн утгатай төвд үг. Даншиг өргүүлж буй цаад эзнээ мөнх наслахыг ерөөж буй шашны ёслол. Ингээд даншигийн наадам гэдгийг бараг жил болгон зохиох болсон байна. Харин 1722 онд Богд болон Хэнтий уулыг тахиж наадам хийх болсноо Арван засгийн наадам гэх болжээ.

Монгол улс тусгаар тогтнолоо зарлаж хаант улс болсон тул 1912 оноос Даншиг наадам хийхээ больжээ. Арван засгийн наадмыг Монголын сүүлчийн хаан Богд Жавзандамбыг нас барах хүртэл тэмдэглэдэг болсон аж. Наадмыг 7-р сарын 11-нд Ардын засгийн наадам нэрээр тэмдэглэж байх тухай Засгийн газрын тогтоол 1925 онд гарсан аж. Тавиад оны үеэс энэ нь аяндаа Ардын хувьсгалын ойн наадам нэртэй болон өөрчлөгджээ. 1996 онд наадмыг Монгол улс байгуулагдсаны ой гэж тэмдэглэж байхаар тогтсон боловч хойтон жилээс нь Ерөнхийлөгчийн тушаалаар хүчингүй болсон байна.

Tamga

Уул нь 1924 оны 11-р сарын 26 бол улс тунхагласан өдөр биш юм. Монгол улсыг 1206 онд тунхагласан. Тунхагласнаа тун удалгүй дэлхий даяар мэдрүүлсэн. Сэлмийн хүчээр тунхаглан мэдрүүлсэн. Харин 1924 онд Монголд хаант засгийг халж Бүгд найрамдах улсын засаглалтай болсон билээ. Үзэл суртал, ангийн ялгааны талаас олон янзаар өөлж болох боловч юутай ч энэ өдөр Бүгд найрамдах улс болж өөрийн Үндсэн хуулиа баталсан юм. Өнөөгийн аль ч улсад Бүгд найрамдах улсын өдрөө ихэд чухалчлан үндэсний баяраа болгодог. Ихэнх оронд үүнээ Бүгд найрамдах улсын өдөр гэж нэрлэнэ.