Thursday, December 6, 2007

Буряад орон тухай

Буряад Республика Ази тyбиин дунда, Зyyн Сибириин ой майлата дайда болон Монголой yргэн талын хоорондо оршодог. Ниислэл Улаан-Удэ хото 1666 ондо бии болоо. Республикада 6 хото, хотын тyхэлтэй 29 тосхон, 615 сэлеэн hууринууд бии. Тyмэр харгыгаар Yлаан-Yдэhoo Москва хyрэтэр 5519 км, Номгон далай хyрэтэр 3500 км болодог. Сагай эрилтэдэ хyрэмooр аэропорт ба Буряад Республикын дэбисхэр дээгyyр гарадаг Транссибириин тyмэр харгы гансашье ороной бyхы нютаг можонуудтай болон европын оронуудтай бэшэ, мyн Зyyн-Урда Азиин оронуудтай харилсаанай зам бии болгоно.
Буряад ороной дэбисхэр 351,4 мянг.кв.км талмайтай болодог, Байгал далайе зyyн урда тээhээнь хyреэлдэг. Энэ yзэсхэлэн далайн эрьеын 3/4 хуби Буряад орондо хyртэдэг. Байгал далайда онсо илгаатай ургамал болон амитад бии. 2500 янзын амитад болон загаhад, тэдэнэй 250-нь гансал Байгал далайда болон тэрэниие тойроhон газар дээрэ ушардаг. Нютагай сагай уларил эгсэ-континентальна гэжэ тоологдодог. Республикын урда зyгooр Монгол оронтой хилэ зурыдаг. Зyyн тээhээ Шэтын областьтой, баруун тээхи хилын багашаг зайда Туватай хилэтэй.
Эгсэ-континентальна уларилтай, Ази тyбиин дундахи уула майлатай газарта, хyйтэн yбэл ба халуун зун болодог. Хуурай агаартай хадаа yбэлэй хyйтэниие бараг тэсэхээр байдаг. Зунай халуун yдэрэй тэндэ шанга болодог, гэбэшье yдэшэ yглooндoo hэрюун зохид байдаг. Намарынь ута, Байгал далайн уhанай хyрэтэр, энэ yедэ Буряад орондо агаарай температура ороной европодохи нютагуудhаа дээшэ байхаяа hанадаг. Сибириин хабар март hарын hyyл багаар мэдэгдэдэг, апрелиин hyyл багаар тyрyyшын ногоон бултайдаг.
Буряад Республика Азиин Номгон далай шадархи оронуудтай Россин Федерациин харилсаануудые тогтооходо зохид hуури эзэлнэ.

No comments: